Öksürük, solunum yolu hastalıklarında sıkça rastlanan belirtilerden biridir. Solunum yollarına giren yabancı maddeleri ya da içeride oluşan bronş salgısı, kan, balgam gibi patolojik maddeleri dışarıya atmak için bir refleks biçiminde ortaya çıkar. Şiddetli bir soluk vermeyle birlikte gırtlağın kapanmasını sağlayan ses tellerinin kasılmasıyla oluşur. Göğüs kaslarının bu sıradaki ani kasılmasına karın kasları da eşlik eder. Soluk borusunun içindeki basıncın yükselmesi gırtlağı açılmaya zorlar ve zorlanan gırtlaktaki ses tellerinin titreşimi tipik öksürük sesinin çıkmasına yol açar. Öksürük, solunum yollarının herhangi bir bölümünün uyarılmasıyla gelişen bir refleks değildir.

Örneğin, akciğer hava keseciklerinin duvarı uyarıldığında insan öksürmez. Öksürük öncelikle gırtlak, soluk borusu ve bronşların bir bölümünden kaynaklanır.

Zatürree gibi bir akciğer hastalığında balgam bronşlara ulaşmadıkça öksürük görülmez. Akciğer zarı hastalıklarında, örneğin plörezideyse inatçı bir öksürük vardır. Öksürük, solunum yollarında gerçek bir hastalık olmadan da histeri ve ruhsal gerginliğe bağlı olarak baş gösterebilir.

Öksürük sesi yalnızca ses tellerinin titreşimiyle oluşur. Hasta balgam çıkarmaz. Bu tip öksürük genellikle şu durumlarda görülür:

Veremin başlangıç döneminde görülen kesik öksürük de bir tür kuru öksürüktür.

Ses tellerinin gerilmesiyle ortaya çıkan sese, balgam parçacıklarının solunum yolları boyunca hareketiyle oluşan sesler de eklenir. Değişik miktarlarda da olsa balgam her zaman vardır, ama hastanın küçük çocuk, yaşlı vb. olması gibi durumlarda öksürükle dışarı çıkarılamaz, yutularak mideye gider. Öksürüğün kuru ve balgamlı olmak üzere başlıca iki tipi vardır. Ama öksürük bunlardan farklı olarak da ortaya çıkabilir.

Derin ve gürültülü bir soluk almayla kesilen, arka arkaya şiddetli öksürüklerden oluşur. Tipik olarak boğmacada görülür, ama bronş mukozasının zedelendiği durumlarda ya da solunum yollarına yabancı cisimler kaçtığında da ortaya çıkabilir.

Kuru ve hastanın sesi kısıktır. Larenjit, difteri vb. hastalıklara bağlı ses telleri iltihabında, özellikle de küçük çocuklarda akut gırtlak-soluk borusu-bronş iltihabında görülür.

Farklı tonlarda iki sesin birleşmesiyle ortaya çıkar. Seslerin biri gırtlakta ses telleri düzeyinde, öbürü daha aşağıda, soluk borusu ve bronşlarda oluşur.

Yüksek sesli bir öksürük değildir, ama çok rahatsızlık verir. Gırtlakta tümör ya da verem gibi ses tellerinin ağır lezyonlarında görülür. Daha önce de açıklandığı gibi öksürüğün kuru ve balgamlı olmak üzere başlıca iki tipi vardır. Ama öksürük bunlardan başka bazı özel biçimlerde de ortaya çıkabilir.

Öksürüğün tedavisi bağlı olduğu hastalığa yönelik olmalıdır. Kuru öksürük, hava kirliliği veya sigara gibi tahriş nedenleri ortadan kaldırıldığında çoğunlukla kesilir. Güzel bir havalandırma ve havanın nemlendirilmesiyle birlikte öksürük büyük oranda azalır. Enfeksiyon kapılmış ise bu öksürük, antibiyotiklerle tedavi edilmelidir. Enfeksiyonlardan kaynaklanan öksürükler, mikropların akciğerlerde birikmemesi için, kesilmeyip aksine desteklenir.

Öksürüğün tedavisinde şu öneriler dikkate alınmalıdır:

Öksürük, genellikle bir hastalığın belirtisi olduğu için altta yatan sebebin tedavi edilmesi önemlidir.